Karpers

De echte karpers (cyprinidae) vormen de grootste familie van de beenvisachten (osteichthyes) en de gewervelden (vertebrata). Deze familie telt ongeveer 3.000 soorten en komen in Afrika, Azië, Europa en Noord-Amerika voor. De meeste van hen leven in zoet water, maar zoals in iedere familie zijn buitenbeentjes heeft, leven sommige in brak water (bijv. de winde, de brasem en de ziege in de Oostzee). Echte beroemdheden zijn karpers als consumptievissen. De goudvis en de Koikarper zijn veruit de bekendste leden van deze familie.

Hoe zien karpers eruit?

Echte karpers komen in uiteenlopende verschijningsvormen voor, van slechts 2 cm grootte tot wel 2 meter – dit ondanks de ietwat elitair klinkende naam. Ze hebben allemaal tandeloze kaken, op hun zogenaamde kieuwboog hebben ze echter tanden. Hier is ook te bepalen met welke soort je te maken heeft. Hun voedsel kauwen ze met deze tanden aan het hoornblad op de onderkant van hun schedel.

Karakteristiek voor de echte karper is bovendien de manier waarop het kuit wordt geschoten: in de paartijd verandert de vis vooral rond de kop. Daarnaast beschikken ze over een alarmsysteem – een feromoon dat bij deze vissen bijvoorbeeld bij verwondingen wordt losgelaten. Zo waarschuwen de vissen hun soortgenoten in de school als ze door een roofdier zijn gepakt.

Hun uiterlijk varieert voor de rest afhankelijk van soort en habitat – ze zijn bijna overal te zien, van rivieren via vijvers tot meren.

Kan ik karpers ook zelf kweken?

Goudvissen vinden het gemakkelijker om zich in het wild voort te planten dan in het aquarium. De reden daarvoor is niet zozeer dat ze zich bekeken voelen, maar dat ze hun kuit vrij in het water schieten en dat ze bovendien hun nakomelingen opvreten. De jonge diertjes hebben dus planten nodig om zich in te verstoppen, het beste is nog fijne beplanting voor meer bescherming. In het aquarium worden ze door de geringe grootte van het verblijf nog vrij snel door de ouders opgespoord en opgevreten.

De Chinese danio vermenigvuldigen zich in het aquarium erg gemakkelijk, een speciale kweekbak is niet nodig. In een aquarium dat is afgestemd op hun behoeften planten ze zich vanzelf voort, voor het opwekken van paargedrag is een lichte temperatuurverhoging al genoeg. De vrouwtjes schieten hun kuit direct aan de waterplanten. Twee tot drie dagen later komen de larven uit, die na het doorbreken van de dooierzak al vrij rondzwemmen. In eerste instantie moeten ze dan met stofvoer worden gevoerd, na ongeveer tien tot veertien dagen kun je overgaan op artemia. Let erop dat het legioen jonge diertjes ondertussen al door rovende ouders kan zijn gedecimeerd.

Ook de danioninae jagen op hun kroost. Als je deze visjes wilt kweken, kun je het beste een goed doorvoed paartje in een afgezonderd aquarium zetten met water dat ongeveer 25°C warm, zuur en zacht is. Nadat het kuit geschoten is moet je de jonkies zo snel mogelijk weer uit de bak halen, om te voorkomen dat ze alsnog worden opgevreten. De larven voeden zich nadat ze zijn uitgekomen ongeveer twee tot drie dagen van hun dooierzak. Daarna moeten ze met verse artemia worden gevoerd.

Het houden van Koikarpers is al erg complex, het kweken ervan is nog meer een regelrechte kunstvorm. Er is erg gespecialiseerde kennis voor nodig en zou alleen door ervaren experts moeten worden voorgenomen.

Welke soorten zijn er en welke kunnen er in vijvers of aquaria worden gehouden?

De bekendste soort karper om in een aquarium te houden is de goudvis. Deze kan afhankelijk van kweekvorm een grootte van 35 centimeter bereiken en heeft de onmiskenbare goud-oranje kleur. Een tweede onderfamilie, waarvan een aantal soorten erg geliefd zijn, is die van de danioninae. Deze vissen zijn meestal schoolvissen en kunnen tot een grootte van maximaal twee tot drie centimeter uitgroeien. Ze hebben een zilverachtige kleur, die per soort kan variëren. Ook de Chinese danio hoort bij deze familie en kan prima in aquaria worden gehouden (zie ook ‘karpers houden’). De diertjes worden tussen de vier en vijf centimeter groot en zijn zilverachtig-grijs gekleurd met opvallende rode of groene kleuringen aan de vinnen.

Een andere geliefde soort is de Koikarper. Deze zijn wit, oranje en zwart gekleurd. Ze kunnen dan wel in een kunstmatig verblijf worden gehouden, maar niet in een aquarium. In plaats daarvan moeten ze in een vijver worden gehouden (zie ook ‘karpers houden’).

Wat is het natuurlijke habitat van de echter karpers?

De echter karper kan de hele wereld zijn thuis noemen en heeft zich dankzij menselijk ingrijpen ook naar regio’s weten te verspreiden waar ze eerder niet voorkwamen. Ondertussen zijn ze bijna overal op het Euraziatische continent te vinden, in Noord-Amerika en in Afrika, waar ze uiteenlopende wateren bevolken (vijvers, rivieren, meren, zeeën).

Wat moet ik echte karpers te eten geven?

De meeste echte karpers zijn alleseters en hun dieet bestaat in het wild uit verschillende ongewervelde dieren en algen. In principe kun je echter per soort andere voorkeuren verwachten.

Goudvissen moeten bijvoorbeeld voornamelijk plantaardig voedsel krijgen, zoals eendenkroos, diepvrieskost, maar ze eten ook graag vlokken of levend voer.

Danioninae eten graag kleine muggenlarven of plankton, maar ook plantaardig voer zoals sla of diepvrieskost lusten ze zonder problemen. Bij Koikarpers moet er gezorgd worden voor een eiwit-, koolhydraten- en vetrijk voeding, maar dit moet met mate worden gevoerd – deze karpers stoppen in principe niet met eten voordat het voer op is.

Waar moet ik bij het houden van karpers op letten?

Omdat echte karpers in de meest verschillende omgevingen en klimaatzones gedijen, zijn de gewenste omstandigheden in het aquarium of de vijver per soort te bepalen.

De goudvis voelt zich het best in een aquarium met koud water. Een watertemperatuur van 10 – 20°C is genoeg, de waterwaarden moeten tussen de 6,5 – 8 pH en 10 – 30°dH liggen. Ondanks de wijd verspreide opvatting kunnen goudvissen eigenlijk niet in kleine aquaria worden gehouden. Ze zitten pas echt lekker in hun schubben bij een kantlengte van ongeveer 100 centimeter (dus rond de 200L water) of in een vijver. Omdat ze hun voedsel vinden door de bodem om te wroeten is zand een geschikte onderlaag. Daarnaast hebben ze robuuste planten nodig om zich in te kunnen verstoppen. Ook moet je rekening houden met de lange levensverwachting – goudvissen kunnen tot wel 30 jaar oud worden! Vandaar is het belangrijk dat het in huis halen van een goudvis erg goed is overwogen. Ze zijn niet graag alleen en hangen graag met meerdere soortgenoten rond.

Danioninae gedijen het best in watertemperaturen van 22 – 26°C en pH-waarden van 5 – 6,5 en een waterhardheid van 5 – 12°dH. Ze moeten altijd als groep van minstens 6 vissen en met sterk filter (bijv. een turffilter) worden gehouden. Bovendien moet ervoor gezorgd worden dat het aquarium slechts matig verlicht is. Deze vissen leven in het wild vooral in stromend water en hebben daarom ook in een aquarium veel plaats nodig om rond te zwemmen. Kleiner dan 100 L, maar nog beter is 200 L, mag een aquarium voor hen dus niet zijn. Ook om deze reden mag het aquarium – net als bij goudvissen – niet al te dicht beplant zijn. (Dit in tegenstelling tot tropische aquaria.) Danioninae zijn vreedzaam en prima samen met andere vissen te houden.

De Chinese danio is al wat sneller tevreden met zijn verblijf: een watertemperatuur van 16 – 22°C stelt hem al tevreden, net als waterwaarden van 6 – 8 pH en boven de 30°dH. Houd er rekening mee dat deze vissen bij temperaturen boven 23°C erg vatbaar voor ziekten en aandoeningen worden.

Bovendien zijn Chinese danio’s al met een relatief knus aquarium van minstens 54 L gelukkig. Ook hier is het belangrijk dat de beplanting niet al te weelderig uitvalt, omdat deze vissen graag veel bewegingsvrijheid hebben, maar zorg er voor dat er wel wat robuuste planten als verstopplekken overblijven. Daarnaast is de Chinese danio een sociaal diertje en moet in schooltjes van minstens 10 soortgenoten worden gehouden.

De ideale omgeving voor een Koikarper is vanwege zijn hoge eisen aan bewegingsruimte een vijver. Ook hij moet niet alleen, maar met soortgenoten worden gehouden. De groepsgrootte is dan weer afhankelijk van de hoeveelheid water: per dier moet een ruimte van ongeveer 1 – 3 m² vrijgehouden worden. De vijver mag noch in direct zonlicht staan noch volledig van zonlicht afgeschermd zijn. Bovendien moet hij minstens 1,3 meter diep zijn, omdat deze vissen in winterslaap gaan. In deze periode mogen ze niet gewekt of overgeplaatst worden.

Van water waar Koikarpers in rondzwemmen moeten de waarden regelmatig worden gecontroleerd. De vissen kunnen dan wel overleven in temperaturen van 3 – 30°C, de pH-waarde moet echter tussen de 6,5 en 9 liggen en de waterhardheid mag niet boven 30°dH uitkomen. Terwijl karperachtigen als goudvissen en danioninae relatief makkelijk zijn om te verzorgen en deels ook voor beginners geschikt zijn, levert het houden van Koikarpers nog veel moeilijkheden op en vereist daarom bijzondere kennis en ervaring.

Hoe oud worden de vissen?

De levensverwachting van echte karpers is sterk afhankelijk van de ondersoort. Goudvissen kunnen bijvoorbeeld uitzonderlijk oud worden – tot wel dertig jaar! Daarbovenop kunnen ze relatief probleemloos worden gehouden en zijn ook prima geschikt voor beginners. Danioninae worden in gevangenschap meestal vier tot zes jaar oud, de levensverwachting in het wild ligt lager, omdat er op ze gejaagd wordt. Bij het houden van deze visjes is het erg belangrijk om de temperatuur zeer stabiel te houden, aangezien ze anders erg vatbaar zijn voor ziekten.

Koikarpers kunnen tussen de dertig en zestig jaar oud worden, mits ze goed verzorgd en gehouden worden. Net als bij goudvissen is het belangrijk om van tevoren erg goed te overwegen of je zo’n langdurige verplichting aan wilt en kunt gaan.

In principe is het houden van karperachtigen relatief ongecompliceerd, maar het houden van Koikarpers is daarentegen buitengewoon ingewikkeld en alleen geschikt voor ervaren rotten!

Waar en hoe kan ik echte karpers verkrijgen?

Echte karpers die in aquaria en/of vijvers kunnen worden gehouden, zijn in dierenspeciaalzaken prima verkrijgbaar. De prijzen variëren, goudvissen kunnen voor minder dan €5 per vis gekocht worden, bijzonderdere kweken kosten soms meer. Chinese danio’s en danioninae zijn, afhankelijk van de specifieke soort, voor maximaal €2-3 aan te schaffen.

De Koikarper is hier weer een uitzondering: deze kunnen het best bij een gespecialiseerde handelaar worden aangeschaft en kosten al snel €500 of meer per dier.

Vissen kunnen intussen dan wel online worden verworven, maar ondanks express-verzending kan hier beter van afgezien worden, om in plaats daarvan een diervriendelijke methode te gebruiken.

Alle producten op het gebied van aquaristiek, zoals visvoer, aquaria of aquariumplanten zijn te vinden in de zooplus-shop.