De eikenprocessierups: een gevaar voor je hond

Wat zijn eikenprocessierupsen?

De rupsen van de eikenprocessievlinders horen bij de familie van tandvlinders. Dit zijn echter geen kleurrijke vlinders, maar nachtvlinders, ook wel motten genoemd. De eikenprocessierupsen worden gemiddeld 2 à 3 centimeter lang. De soort komt bijna overal in Europa voor. Sinds de jaren 90 van de vorige eeuw komen ze in België en Nederland steeds vaker voor. Vanaf 2019 zijn de aantallen sterk toegenomen. Let dus goed op waarschuwingsborden en linten als je gaat wandelen met je hond, ook op vakantie.

Gevaarlijke brandharen

De motten zijn voor mens en dier ongevaarlijk, de rupsen echter niet. Iedere rups heeft tien- tot honderdduizenden witte brandharen over zijn lichaam die allergische reacties kunnen veroorzaken. Deze haartjes zijn slechts 0,2 tot 0,3 millimeter lang, maar alsnog langer dan de brandharen van zijn soortgenoten. De rupsen vervellen zo’n drie keer, waarna er ook weer nieuwe brandharen groeien. De brandhaartjes zijn pijlvormig en voorzien van weerhaken. Ze bevatten het eiwit thaumetopoïne. Dit eiwit kan bij contact irritatie veroorzaken. Als de rupsen worden bedreigd kunnen ze de brandharen afvuren. Door de wind worden de haren verder verspreid. De haartjes kunnen zowel hitte als kou weerstaan. Zo’n zes jaar na ontwikkeling kunnen ze nog overlast veroorzaken.Vermijd contact dus ook als de eikenprocessierupsen hun nest al hebben verlaten.

Rupsen vermijden

Zoals de naam al doet vermoeden, vormen eiken de broedplaats van deze rupsen. Ze zitten met name in de zomereik en moseik. Ze maken daar wit-bruinige nesten van vervelde huid en haren. De rupsen zijn zeer vraatzuchtig en eten de bomen kaal.

De rupsen zijn te herkennen aan hun manier van voortbewegen. Ze trekken in een soort processie, oftewel een lange rij, achter elkaar naar de volgende plek. Van een afstand lijkt de processie op een slang. Van april tot begin mei komen de eitjes uit en gaan de rupsen op zoek naar voedsel. Bij zachte winters kan dit ook vroeger voorkomen. Vervolgens verpoppen de rupsen zich.

Symptomen na contact met brandharen

Bij mensen lijdt het contact met brandharen vaak tot symptomen die lijken op die van een insectenbeet. De ernst van de reactie hangt af van het aantal brandharen op de huid. Haartjes kunnen ook in de ogen en luchtwegen terecht komen en daar flinke schade aanrichten. Er kunnen zich ook zeer sterke allergische reacties en zelfs anafylactische schok voordoen. Deze reacties op de brandharen worden ook wel (eiken)processierupsdermatitis, rupsenziekte of rupsdermatose genoemd.  Bij honden treden gelijkaardige symptomen op. Als je hond in contact is gekomen met de brandharen van de eikenprocessierups, moet je direct naar de dierenarts. Het kan namelijk levensgevaarlijk zijn! Ook bij honden kan een allergische schok optreden. Bovendien kunnen aangedane lichaamsdelen afsterven. De symptomen en hun ernst kunnen verschillen van hond tot hond.  Mogelijke symptomen zijn:

• Reacties op plekken waar de huid niet door de vacht wordt beschermd. Vaak is de kop aangedaan. Dat kan leiden tot zwellingen op de muil die zich over de hele kop verspreiden.
• Als er brandharen worden ingeslikt, kunnen maagklachten zoals braken
• Als ze worden ingeademd, kunnen er allergische reacties van de ademwegen ontstaan.
• Bij oogcontact kan het bindvlies ontsteken en sterk gaan jeuken.
• Andere symptomen: koorts, vermoeidheid, aandoeningen aan de slijmvliezen.

Wat moet ik doen als mijn hond in contact is gekomen met brandharen?

Je hond kan in contact komen met eikenprocessierupsen als hij over de grond snuffelt en daar op een rups of verlaten nest stuit. Bij contact moet je zo snel mogelijk naar de dierenarts. Het kan namelijk leiden tot levensgevaarlijke reacties (bijvoorbeeld stikken doordat de ademwegen opzwellen).

1. Blijf altijd rustig. Zowel jij als jouw hond zijn er niet bij gebaat als je onder grote paniek probeert je hond te helpen. Daardoor ontstaan vaak fouten die de situatie alleen maar verergeren. Probeer dus zo rustig mogelijk te blijven.
2. De brandharen moeten worden verwijderd. Behoed je voor aansteking door handschoenen en mondbescherming te dragen. Was de aangedane delen met warm water. Als er brandharen in de vacht blijven steken, zet je hond dan onder de douche of in bad en spoel de vacht compleet af met warm water.
3. Voorkom dat je hond zijn vacht of poten likt. Anders komen er nog meer haartjes de mond binnen. Je hond mag zich ook niet krabben, aangezien dat de jeuk versterkt en kan leiden tot verwondingen en infecties.
4. Ga direct naar de dierenarts om erger te voorkomen. Het kan zijn dat de dierenarts medicijnen voorschrijft.

Eikenprocessierups en honden: preventie

Om contact met eikenprocessierupsen in zijn geheel te voorkomen, kun je een aantal maatregelen treffen.

• Vermijd betroffen gebieden. Over het algemeen wordt het (globaal) aangegeven als er eikenprocessierupsen in een gebied voorkomen.
• Als je deze gebieden echter niet kunt vermijden, moet je je hond aangelijnd
• Let erop dat je hond niet in de bosjes snuffelt om contact met rupsen of nesten die op de grond liggen te vermijden.