De geboorte van puppy’s en het zogen van honden

Of je nu een ervaren fokker of nieuwkomer bent, de geboorte van puppy’s is een zeer bijzondere ervaring. Zal de bevalling goed verlopen? Zullen alle puppy’s gezond zijn? Zal het zogen goed gaan? Eén ding staat vast: hoe beter je over het onderwerp geïnformeerd bent, hoe ontspannender je kunt uitkijken naar deze mooie gebeurtenis.

Wanneer begint het? Tekenen van een aanstaande bevalling

Een teefje is gemiddeld 63 dagen drachtig. Maar ook een drachtigheid tussen 57 en 72 dagen is volkomen normaal. Het einde van de zwangerschap wordt aangekondigd op zowel fysiek als gedragsmatig niveau. De volgende symptomen wijzen op een aanstaande bevalling.

• Nestbouw, rusteloosheid, hijgen, beven
• Weigering van voer (ca. 24 uur voor de bevalling)
• De tepels worden groter, soms al met beginnende melkafscheiding
• Opzwellen van de vulva
• Licht slijmerige vaginale afscheiding
• Daling van de lichaamstemperatuur tot ongeveer 37° Celsius
• Af en toe diarree of braken
• Zwak persen

De beste methode om de aanstaande geboorte van de puppy’s vast te stellen is door regelmatig de temperatuur te controleren. Een week voor de verwachte geboortedatum meet je twee tot vier keer per dag (bij voorkeur altijd op hetzelfde tijdstip) de rectale temperatuur van het teefje. Daalt de temperatuur tot rond de 37° Celsius, dan staat de bevalling voor de deur. In de komende 12 tot 24 uur kun je de eerste pup verwachten.

Een werpkist opzetten

Om het teefje te helpen bij de zoektocht naar een geschikt nest voor haar nakomelingen, moet je haar al enige tijd voor de geboorte (minstens twee weken van te voren) een werpkist aanbieden. Zet deze op een rustige, verwarmbare plek die niet te licht is. De optimale kamertemperatuur is ca. 24 graden. Daarnaast is het aan te raden om als extra warmtebron een dimbare infrarood warmtelamp te plaatsen, waaronder de puppy’s bij een warme 35 graden samen kunnen knuffelen. Als ondergrond kun je oude lakens, handdoeken, wasbare dekens of eventueel krantenpapier gebruiken. Let erop dat de ondergrond schoon en droog blijft. Ook tijdens de bevalling moet je vuile doeken en dekens zo nodig vervangen voor nieuwe, schone handdoeken (eventueel na elke pup).

De drie fasen van de bevalling van puppy’s

Ook bij teefjes maken dierenartsen onderscheid tussen verschillende fasen van de bevalling:

Openingsfase

Zes tot vierentwintig uur voor de bevalling vertoont het teefje in steeds kortere en intensievere intervallen de bovengenoemde typische symptomen van de aanstaande bevalling. Naast de herkenbare uiterlijke tekenen vinden er tijdens deze zes tot twaalf uur durende fase ook enkele veranderingen plaats in het teefje zelf. Deze zijn noodzakelijk voor een soepel verloop van de bevalling. De lichaamstemperatuur van het teefje stijgt weer tot ongeveer 38 graden Celsius. De baarmoederhals wordt breder (cervicale dilatatie), het baarmoederhalsslijm wordt losser (lichte vaginale afscheiding) en de eerste weeën beginnen. Deze eerste weeën zijn van buitenaf nog niet zichtbaar. De eerste pup wordt echter steeds verder in de richting van de baarmoederhals geduwd.

Uitdrijvingsfase

Wanneer de eerste pup in het baarmoederhalskanaal glijdt begint het teefje automatisch met persen. Het teefje ligt meestal op haar zij of perst in gehurkte houding. Na slechts enkele sterke weeën verschijnt dan meestal de eerste pup. Of de puppy’s eerst met hun kop of juist andersom ter wereld komen maakt bij honden niet uit.

Over het algemeen worden de puppy’s met tussenpozen van tien tot zestig minuten geboren. Langere tussenpozen tot twee uur zijn echter ook mogelijk (vooral bij een eerste zwangerschap). Zodra de eerste puppy is geboren bijt het teefje de omringende vruchtvliezen open en snijdt ze met haar tanden de navelstreng door.

Nageboortefase

Ongeveer vijf tot vijftien minuten na de puppy’s wordt de nageboorte (placenta) uitgescheiden, die net als de vruchtvliezen door de moeder wordt opgegeten. Dit houdt niet alleen de werpkist schoon, maar bevordert ook de hormonale melkproductie van het teefje. Het kan voorkomen dat er twee of drie puppy’s na elkaar worden geboren en de respectievelijke nageboorten pas daarna worden uitgescheiden.

Om de hulpeloze puppy’s te stimuleren om te ademen, likt de moeder haar jongen. De bevalling is beëindigd zodra alle puppy’s geboren zijn en hetzelfde aantal nageboorten is uitgescheiden. Meestal gebeurt dit in minder dan twaalf uur.

Hoeveel puppy’s krijgt een teefje?

Hoeveel puppy’s je kunt verwachten hangt af van verschillende factoren. In principe is alles mogelijk tussen één en twaalf puppy’s. Nesten met meer dan twaalf puppy’s zijn ook niet ongewoon, maar dan is meestal menselijke hulp nodig bij het opvoeden.

Het gemiddelde voor alle hondenrassen bedraagt vijf tot zes puppy’s. Bij kleinere rassen zijn de nesten meestal kleiner, hoe groter het ras, hoe meer puppy’s je kunt verwachten. Het gewicht van het teefje is namelijk bepalend. Het hele nest weegt ongeveer elf procent van het lichaamsgewicht van het teefje.

Ook hoe vaak het teefje al drachtig is geweest speelt een doorslaggevende rol. Bij de eerste drachtigheid worden er meestal minder puppy’s verwacht dan bij de volgende.

Hoe kunnen mensen helpen tijdens de bevalling van puppy’s?

In tegenstelling tot wanneer wij mensen bevallen, hebben teefjes meestal geen hulp nodig tijdens de bevalling. Het is het beste om je teefje met rust te laten tijdens de uitdrijvingsfase en alleen in te grijpen in geval van nood.

Er is ondersteuning nodig als de puppy’s zeer snel achter elkaar worden geworpen. Als het teefje tussen de puppy’s niet genoeg tijd heeft om de vruchtvliezen te verwijderen en de navelstreng door te bijten, kun je haar natuurlijk voorzichtig helpen. Zorg daarom dat je tijdens de bevalling schone handdoeken en een (het liefst steriele) schaar bij de hand hebt. Tijdens het werpen kun je de reeds aanwezige puppy’s ook afdrogen en eventueel direct bij de tepels van de moeder leggen.

Om zeker te weten dat de geboorte is voltooid, moet je puppy’s en nageboorten tellen. Het is belangrijk dat het aantal puppy’s gelijk is aan het aantal nageboorten. Een in de baarmoeder achterblijvende nageboorte kan anders leiden tot bloedvergiftiging bij het teefje.

Mogelijke complicaties bij de bevalling van puppy’s

Hoewel ‘Moeder Natuur’ voor de beste voorwaarden voor een goede start heeft gezorgd, verloopt de geboorte van puppy’s niet altijd van een leien dakje. Daarom dien je het teefje tijdens de bevalling goed en discreet in de gaten te houden. Als het natuurlijke beloop wordt verstoord kan het gebeuren dat jij of zelfs de dierenarts moet ingrijpen.

Bij de onderstaande tekenen moet je de dierenarts inschakelen.

• Het teefje vertoont geen tekenen van een aanstaande bevalling, hoewel de dekking meer dan 68 dagen geleden was.
• De lichaamstemperatuur van het teefje ligt al 24 uur weer rond de 38 graden Celsius, maar nog niet alle puppy’s zijn geboren.
• De geboorte van de eerste puppy is al meer dan twaalf uur geleden of de laatste puppy is meer dan vier uur geleden geboren.
• Het teefje perst al meer dan 30 minuten zichtbaar zonder dat er een puppy wordt geboren.
• Vruchtwater of groengekleurde vaginale afscheiding voor de geboorte van de eerste puppy.
• Puur bloederige, stinkende of etterende vaginale afscheiding.
• Slechte algemene toestand van de moeder (bijv. apathie of constant kreunen).

Je moet in ieder geval het telefoonnummer en adres van je dierenarts bij de hand te hebben. Aangezien maar heel weinig bevallingen zich aan normale openingsuren houden, is het ook raadzaam om te weten welke dierenkliniek je het snelst kunt bereiken in geval van nood.

Wanneer is een keizersnede nodig?

Er bestaan verschillende oorzaken voor complicaties tijdens de bevalling van puppy’s. Zo kan het voorkomen dat de weeën bij het teefje niet op gang komen, het bekken of de vagina van het teefje te smal is of dat het geboortekanaal niet goed opent. Ook misvormingen van de puppy’s (bijv. waterhoofd of dode puppy’s) of te grote puppy’s (met name bij slechts één of zeer weinig puppy’s) kunnen een normale bevalling verhinderen.

Als je complicaties bij je teefje waarneemt moet je altijd de hulp inroepen van een dierenarts. In geval van nood kan de arts met behulp van echografie of röntgenfoto’s beslissen of een keizersnede nodig is. In dergelijke situaties kan een keizersnede het leven van moeder en puppy’s redden. Inductie met behulp van weeën opwekkende medicijnen (oxytocine) is niet aanbevolen voor honden.

Afwezigheid van moederinstinct

Het is mogelijk dat het moederinstincten is aangetast na de bevalling. De verdoving na een keizersnede, angst of onvrede van het teefje met nestbouw zijn daar mogelijke oorzaken van.

Als de vruchtvliezen niet open zijn gescheurd en de puppy’s niet worden afgelikt, is menselijke ondersteuning vereist. Je kunt de vruchtvliezen met een schone doek weghalen. Leg de puppy’s vervolgens gericht bij de tepels van het teefje. Je moet ook ingrijpen als je het gevoel hebt dat individuele pups aan de kant worden geschoven en niet genoeg van de belangrijke eerste melk binnenkrijgen.

Het zogen van de eerste melk

Wanneer de puppy’s worden uitgedreven, schiet de melk automatisch in de melkkanalen van het teefje. De melkproductie past zich aan het aantal en de eetlust van de puppy’s aan. Van nature worden alle puppy’s voldoende verzorgd.

Voor de ontwikkeling van de puppy’s is de eerste melk, het zogenaamde colostrum, van groot belang. Deze colostrummelk bevat belangrijke moederlijke antilichamen en beschermt de puppy’s tegen ziekteverwekkers.

Hoewel puppy’s aan het nest gebonden en volledig hulpeloos zijn als ze worden geboren, vinden ze de tepels van hun moeder meestal zelf. Hoewel ze doof en blind zijn en hun reukvermogen ook ontoereikend is, gebruiken ze hun tastzin en instinctieve slingerbewegingen van hun hoofd om de melkbron van hun moeder op te sporen.

Nauw contact met de moeder is essentieel om te overleven

Het nauwe contact met de moeder in de eerste uren en dagen na de geboorte van de puppy’s is essentieel om te overleven. Niet alleen vanwege de voedzame melk, maar ook ter activering van andere lichaamsfuncties.

Zo zorgt de lichaamswarmte van de moeder ervoor dat de kleintjes niet afkoelen. Puppy’s kunnen hun lichaamstemperatuur namelijk nog niet voldoende controleren. Als een puppy te ver van de moeder weg kruipt haalt ze hem terug en legt hem weer in het midden van haar nest.

Ook het afscheiden van ontlasting en urine werkt bij pasgeborenen nog niet vanzelf. Pas door het gebied af te likken activeert de moeder de reflex van haar kinderen om te plassen en te poepen. Om het werpbed schoon te houden, likt het teefje daarna de uitwerpselen op.

Zogen en gewichtstoename in de eerste weken

De belangrijkste activiteit van puppy’s bestaat in de eerste levensdagen en weken uit slapen en drinken. Dankzij de voedzame moedermelk die de puppy’s voorziet van alle belangrijke voedingsstoffen, komen de puppy’s snel aan in gewicht.

Om hun honger en zuigbehoefte te stillen drinken de puppy’s in hun eerste levensweek ongeveer twaalf tot twintig keer per dag. Na een week wordt de periode tussen het zogen geleidelijk groter. Tot de vierde levensweek zoeken puppy’s nog ongeveer acht keer per dag naar de tepels van hun moeder. Vanaf de vijfde/zesde levensweek zijn er nog maar zo’n vijf borstvoedingsmaaltijden per dag. Over het algemeen is de melk van de moeder tot dan toe voldoende.

Om zeker te weten dat de jonge hondjes voldoende aankomen, dien je ze één keer per dag te wegen. Na tien dagen hebben de meeste puppy’s hun geboortegewicht al verdubbeld. In de zesde levensweek zijn ze al zes tot tien keer zwaarder dan bij de bevalling.

Vanaf wanneer moet aanvullend worden gevoerd?

Wanneer je moet beginnen met voeren hangt af van de melkgift van het teefje en de gewichtstoename van haar nakomelingen. Over het algemeen beginnen fokkers tussen de derde en zesde levensweken met voeren. Bespreek als je twijfelt na ongeveer vier weken met je dierenarts of bijvoeren zinvol is.

Als eerste voeding kan naast de moedermelk ook puppymelk of een zelfgemaakte pap van water en droog puppyvoer worden gegeven. Vanaf de achtste tot tiende week kun je de puppy’s dan langzaam laten wennen aan het gangbare puppyvoer.

Voeding voor een zogend teefje

De voeding van de moeder in de eerste weken na de geboorte van de puppy heeft een doorslaggevende invloed op de kwaliteit van de moedermelk en dus op de gezondheid van de puppy’s. Voor de productie van melk heeft het teefje aanzienlijke hoeveelheden eiwit en calcium nodig. Haar energiebehoefte stijgt met 325% in vergelijking met de normale waarde.

Houd het teefje tijdens deze inspannende fase zeer goed in de gaten. Maak voor de zekerheid een afspraak met de dierenarts als ze gewicht verliest, merkbaar minder actief is, of haar vacht er dof uitziet.

Welke problemen kunnen optreden bij het zogen?

Gebrek aan melkproductie, gebreksverschijnselen bij het teefje tijdens de borstvoedingsfase of ontsteking van de borstklieren (mastitis) zijn de meest voorkomende aandoeningen die optreden tijdens de zoogfase in de eerste weken.

De eerste symptomen zijn koorts, weigering van voer of apathie. Neem altijd contact op met een dierenarts wanneer je deze symptomen herkent, het gewicht van de pups stagneert of zelfs daalt, of de algemene gezondheid van het teefje verslechtert.

Vertrouw op jouw eigen kunnen en op de natuur

Ondanks dit grote aantal mogelijke stoornissen en complicaties verlopen de meeste bevallingen zonder problemen. Blijf daarom zo rustig mogelijk en vertrouw op de natuur en het instinct van je teefje. Met de kennis van de verschillende geboortefasen en de mogelijke complicaties weet je nu wanneer je je teefje met rust moet laten, hoe je haar met eenvoudige ingrepen kunt helpen en wanneer je toch de dierenarts in moet schakelen.

Tip: een huisdierverzekering voor honden kan helpen de onvoorziene kosten van ziektes laag te houden. Als je de verzekering afsluit als je hond nog jong is, vallen de maandelijkse kosten lager uit dan wanneer je hond volwassen is. Op deze pagina hebben we een handig overzicht van de verschillende huisdierverzekeringen samengesteld.