Een gewonde vogel gevonden – wat nu?

Gevaar ligt voor wilde vogels altijd op de loer: een knal tegen de autoruit, een ontmoeting met een kat of een val uit het nest. Regelmatig vinden mensen een gewonde of sterk verzwakte vogel. Maar wat moet je dan doen? Wij leggen uit hoe je kunt helpen als je een gewonde vogel hebt gevonden.

Om eerlijk te zijn: de overlevingskansen van een zwaar gewonde vogel zijn klein. Vogels hebben een hoge stofwisseling en relatief weinig bloed in hun lichaam. Vooral open wonden zijn dan ook levensbedreigend. Daarnaast bestaat het gevaar om door katten, marters of vossen aangevallen te worden. Des te belangrijker is het om naar een gewonde vogel te kijken en hem snel te helpen. Maar hoe kun je een gewonde vogel precies helpen?

Wij hebben de belangrijkste tips op een rijtje gezet. De volgende drie eerste-hulp-stappen geven een overzicht van wat je het beste kunt doen in een noodgeval:

Eerste hulp voor een gewonde vogel

1. Vogel observeren: wat voor verwonding heeft de vogel?
2. Vogel in veiligheid brengen: vang de vogel voorzichtig met een handdoek en leg hem in een kartonnen doos. Leg velletjes keukenrol op de bodem van de doos en maak luchtgaten.
3. Hulp halen: breng de vogel naar een dierenarts brengen die verstand heeft van vogels.

Vogel observeren

Voordat je op zoek gaat naar een kartonnen doos om de gewonde of sterk verzwakte vogel in te zetten, moet je controleren of hij echt diergeneeskundige hulp nodig heeft. Bij zichtbare verwondingen zoals wonden, bijtmarkeringen of botbreuken ligt dit meestal voor de hand. In dit geval moet je meteen tot stap 2 ‘vogel in veiligheid brengen’ overgaan.

Bij zwakke vogels zonder zichtbare verwondingen ligt dit anders. Een zieke vogel onderscheiden van een gezonde vogel is voor veel leken uiteraard lastig. Als je twijfelt moet je de vogel allereerst op zijn plaats laten zitten en een tijdje in de gaten houden.

Kan hij lopen? Zwalkt hij of valt hij om? Kan hij vluchten? Vogels zijn schuwe dieren en slaan in de regel snel op de vlucht als een mens te dichtbij komt. Als hij echter verzwakt op de grond blijft liggen, heeft hij hoogstwaarschijnlijk hulp nodig.

Tegen de ruit gevlogen

Onder de meest voorkomende verwondingen valt hersenletsel door een botsing tegen een ruit. In het beste geval heeft de vogel slechts een lichte hersenschudding en kan hij na een korte herstelfase weer wegvliegen.

Ontdek je op het terras of balkon een vogel die op zijn rug ligt, raak hem dan niet meteen aan, maar houd hem eerst in de gaten. Vogels zijn het namelijk niet gewend om aangeraakt te worden. Het oppakken of aaien zou onnodige stress kunnen veroorzaken die je in deze situatie wilt voorkomen. Wacht af en kijk of hij daadwerkelijk ernstig gewond is.

Vind je bij nauwkeurige inspectie echter verwondingen aan het lichaam, de snavel, ogen of vleugels, dan moet je de vogel indien mogelijk naar een dierenarts brengen (zie punt 2 en 3).

Uitgelicht: jonge vogels

Vooral in het voorjaar worden er vaker naakte vogeltjes of jonge vogels met amper veren gevonden. Ze zijn uit het nest gevallen. De beste optie is in dit geval om ze weer terug in het eigen nest te zetten als het vogeltje ongedeerd is.

Als je het nest in een nabijgelegen boom vindt, pak het jonge vogeltje dan voorzichtig met de hand op en plaats hem zorgvuldig terug in het nest. Houd het nest nog een tijdje in de gaten en kijk of de ouders terugkomen en hun jong voeren. In dat geval is alles in orde en is de redding gelukt.

Als het nest onvindbaar of niet bereikbaar is of als de ouders ook na langer wachten niet terug naar het nest komen, moet je de kleine vogel naar een vogelopvang of een dierenarts brengen. Let er dan op dat naakte of vogels met amper veren snel afkoelen en tijdens het transport warm gehouden moeten worden.

Wist je dit al? Je hoeft je geen zorgen te maken dat zijn ouders de jonge vogel verstoten omdat je hem hebt aangeraakt. Menselijke geur stoort vogelouders niet, want vogels hebben geen gevoelige reukzin.

Een jonge vogel met veren vinden

Heeft de gevonden vogel al een heel verenkleed, dan heeft hij het nest waarschijnlijk al verlaten. Hem terug in het nest plaatsen is in dit geval geen optie.

Lijkt de vogel gezond, houd hem dan minstens één uur in de gaten. Houd natuurlijk voldoende afstand zodat de ouderdieren in de buurt durven te komen om hem te voeren. Als de vogel zich in een gevaarlijk gebied bevindt, kun je hem in een veilig stukje groen plaatsen in de buurt van de vindplek.

Jonge vogels roepen hun ouders en leiden ze zo naar hen toe. Als de vogel ook na een paar uur niet door zijn ouders wordt gevoerd, moet je hem naar een dierenarts met verstand van vogels of een vogelopvang in de buurt brengen. Een lijst met opvanglocaties voor vogels vind je op de website van de Vogelbescherming Nederland.

Breng de jonge vogel altijd naar een ervaren instantie en probeer hem niet zelf te verzorgen of groot te brengen! Het grootbrengen en weer verwilderen van jonge vogelwezen is gecompliceerd en moet aan vakmensen worden overgelaten.

Gewonde vogels

Als de vogel medicinaal verzorgd of naar een opvang voor wilde vogels gebracht moet worden, moet je hem voorzichtig vangen en in een met handdoeken of keukenpapier gevulde kartonnen doos zetten. Let hierbij op de volgende dingen:

• Om het dier te vangen kun je een handdoek of deken over de vogel heen gooien. Daardoor kun je hem eenvoudiger optillen en tegelijkertijd verwondingen voorkomen. Uit angst kunnen gewonde vogels krabben of met de snavel pikken! Bij het vangen van roofvogels moet je bijzonder voorzichtig te werk gaan.
• Bij het vasthouden moet je erop letten dat je de vogel niet te stevig vast pakt. Dit kan namelijk tot levensbedreigende ademhalingsproblemen leiden. Daarom mag je de vogel alleen aanraken als je hem in de transportdoos plaatst. Te lang vasthouden of goed bedoeld aaien maakt de schuwe dieren bang.
• Om hem te vervoeren en om de gewonde vogel voor het eerst te verzorgen is een kartonnen doos geschikt. Leg hierin handdoeken, keukenrol of meerdere lagen krantenpapier. Hiermee worden uitwerpselen van de vogel opgenomen en heeft de gewonde vogel het warm. Daarnaast zit hij zacht en veilig. Belangrijk: de kartonnen doos moet luchtgaten hebben en ruim zijn.

Vogel naar de dierenarts of het opvangcentrum voor vogels brengen

Het transport naar de dierenarts of een opvanglocatie is stressvol voor een gewonde vogel. Als je de vogel zelf naar de dierenarts of een vogelopvang brengt, moet je er zeker van zijn dat hij stabiel genoeg is voor het vervoer. Bij twijfel kun je telefonisch contact opnemen met de dierenopvang of met een dierenarts die verstand heeft van vogels.

Daarnaast zijn er speciale koeriers die vogels transporteren maar dit kan, afhankelijk van tijdstip, locatie en dag van de week, redelijk lang duren. Bij het transporteren in een eigen auto moet je de kartonnen doos met een gordel vastmaken en voorzichtig rijden.

Gewonde vogel voeren?

Als het transport naar de dierenarts of de vogelopvang zeer lang duurt (meer dan een uur), kan het noodzakelijk zijn om de zieke vogel water en voer aan te bieden. Bij sterk verzwakte vogels die het voer niet meer zelfstandig kunnen opnemen, is een druivensuikeroplossing mogelijk. Als noodvoer voor alle vogelsoorten (ook voor jonge vogels) is hardgekookt eiwit aan te raden.

Let op: open wonden of acuut bloeden

Als de gewonde vogel open wonden heeft die heftig bloeden,moeten deze indien mogelijk meteen behandeld worden. Dep de open wonden met een zachte, droge doek voorzichtig af en behandel de plekken met desinfecteermiddel. Ook een licht aangeduwd wattenschijfje kan helpen om het bloeden te stoppen.

Conclusie: een kijkje nemen wordt beloond!

Veel gewonde vogels kunnen gered worden als ze op tijd gevonden en verzorgd worden. Botbreuken, vleugelverwondingen, traumatisch hersenletsel, bijtwonden of infectieziekten kunnen door dierenartsen die verstand hebben van vogels behandeld worden.

Als de verwondingen te hevig zijn, zal de dierenarts de vogel in laten slapen en hem uit zijn lijden verlossen. Als de eerste verzorging door de dierenarts daarentegen succesvol is, zorgen verzorgingsstations ervoor dat de vogel op kan knappen en kan stabiliseren. De vogel wordt vervolgens op een zelfstandig leven in de natuur voorbereid en kan hopelijk snel weer van zijn vrijheid genieten!