Bijna één op de twee katten heeft last van overgewicht. Overgewicht en obesitas (zwaarlijvigheid) zijn ernstige problemen. Beide benadelen niet alleen de levenskwaliteit en levensverwachting van een kat, maar verhogen ook het risico op ziektes zoals gewrichtspijn en diabetes. Hier vind je meer informatie over hoe je kunt herkennen of jouw kat te dik is.
Is mijn kat te dik? Oorzaken en gevolgen 
Geschreven door Dr Cornelia Kolo, Dierenarts
© Ershova Veronika / stock.adobe.com
Overgewicht komt met name bij huiskatten veel voor.
Inhoudsopgave
Wanneer heeft mijn kat overgewicht?
Om te kunnen beoordelen of je kat overgewicht heeft, is het goed om te weten wat het normale gewicht van een kat is. Er zijn uitzonderingen op de regel, maar veel kattenrassen hebben dezelfde lichaamsgrootte en een vergelijkbaar gewicht. Afhankelijk van het onderzoek kunnen de rassen worden onderverdeeld in drie tot vijf gewichtsklasses.
| Gewichtsklasse | Normaal gewicht (poes) | Normaal gewicht (kater) |
| zeer licht (bijv. Devon Rex) | 2,5-3 kg | 3 – 4,2 kg |
| licht (bijv. Bengaal) | 2,8-3,8 kg | 3,5-4,5 kg |
| gemiddeld (bijv. huiskat) | 3-4 kg | 4-5 kg |
| zwaar (bijv. Britse Korthaar) | 4-5 kg | 5-6 kg |
| zeer zwaar (bijv. Maine Coon) | 4-5,8 kg | 6-8 kg |
Als het lichaamsgewicht 10% boven het ideale gewicht ligt, spreken we van overgewicht. Een kat lijdt aan obesitas als het lichaamsgewicht 20% of meer boven het normale gewicht ligt.
Natuurlijk zijn er voor ieder ras of mix individuele poezen en katers die sierlijkere of zwaardere bouw hebben. De bovenstaande indeling is slechts een richtlijn waarnaar baasjes zich kunnen richten. Uiteindelijk moet er per geval heel specifiek beoordeeld worden of een kat aan overgewicht lijdt.
Tip: nog een mogelijke leidraad voor overgewicht is het lichaamsgewicht aan het eind van het eerste levensjaar.
Hoe herken ik of mijn kat aan overgewicht lijdt?
Er zijn meerdere mogelijkheden om vast te stellen of je kat wel of niet aan overgewicht lijdt. De meest gebruikte methode voor een eerste inschatting is de voersituatie. Dit is tegelijkertijd ook de meest objectieve methode.
Deze inschatting kan met behulp van de Body Condition Score (BCS, BMI voor dieren) worden gemaakt. De BCS wordt bevat meerdere onderdelen. Het eerste is een visuele beoordeling. Dan volgt het voelen van het lichaamsvet aan de borstkas, taille en wervelkolom. Aan de hand van deze waarnemingen wordt de kat ingedeeld in een van de negen BCS-klassen.
Over het algemeen is een kat te dik als de ribben niet meer voelbaar zijn en er geen taille meer te herkennen is. Ook moet de onderste buiklijn, vanaf de zijkant gezien, van de ribben tot de heupen licht stijgen en (bijna) parallel aan de grond zijn. Vetophopingen op de onderrug zijn nog een teken voor een kat met overgewicht.
Door je kat regelmatig te wegen kun je ook vaststellen of het gewicht van je kat in de loop der tijd verandert. Geeft de weegschaal iedere keer een hoger gewicht aan? Dan is het zeer waarschijnlijk dat je huisdier te dik wordt.
De Body Mass Index voor katten (FBMI)
Een andere methode om eenvoudig obesitas vast te stellen is de voor katten ontwikkelde Feline BMI (Feline Body Mass Index, FBMI). Percentages van tien tot dertig procent worden volgens deze methode voor katten als normaal beschouwd. Als de waarden boven de 30 procent liggen, wijst dit op overgewicht of obesitas.
Om de FBMI te berekenen heb je twee waarden nodig: de borstomvang in centimeters en de beenindexmeting (LIM, afstand tussen de knieschijf en het hielbeen in centimeters). Bepaal vervolgens het percentage lichaamsvet aan de hand van de onderstaande formule.
Hoe ontstaat gewichtstoename bij katten?
De oorzaak van zwaarlijvigheid bij katten is in principe altijd een verstoring van het evenwicht tussen de energie-inname en het energieverbruik. Deze verklaring lijkt op het eerste gezicht eenvoudig. Obesitas bij katten ontwikkelt zich echter meestal bij een combinatie van verschillende factoren. Daarom is het zo belangrijk om de ontwikkeling ervan in een vroeg stadium te voorkomen.
Vaak begint de weg naar toekomstige zwaarlijvigheid al als kitten. Dit komt doordat bij het voeren van te veel energie een groter aantal vetcellen wordt gevormd dan bij normaal gevoede kittens. Dit gehalte kan later niet meer worden veranderd, zodat er op volwassen leeftijd een groter risico op overgewicht bestaat.
Hoofdoorzaak 1: te hoge energietoevoer
Als een kat te dik wordt, ligt dat vaak aan een te hoge energieopname. Dit overschot aan energie kunnen katten niet goed door middel van beweging compenseren, omdat ze in de regel niet genoeg (kunnen) bewegen als het binnenkatten betreft.
De grootste oorzaak voor een energieoverschot is een te grote hoeveelheid voer. Er bestaat een te vrije toegang (ad libitum-voering) tot het voer en/of het voer heeft een te hoge energiedichtheid (te veel calorieën per portie).
Het bij een ad libitum-voering vaak gegeven droogvoer heeft bijvoorbeeld een energiedichtheid die per 100 gram vijf keer zo hoog is als natvoer. Als katten enkel droogvoer eten, krijgen ze dagelijks vaak meer calorieën binnen dan ze nodig hebben.
Ook van zeer smaakvol voer zoals vers vlees en vis, alsmede voer met een hoog vetgehalte, eten katten best veel. Met name voedsel wat wij ook eten bevat veel vet. Het probleem hierbij is dat vet dubbel zo veel energie bevat als eiwitten of koolhydraten.
Daarnaast geldt dat katten ook graag uit verveling eten of als ze onder langdurige stress staan. Met name bij verveling bedelen katten vaak. Baasjes interpreteren dit vaak onterecht als een teken van honger en geven hun kat opnieuw te eten.
Bovendien vergeten baasjes ook nog weleens dat snoepjes ook veel calorieën bevatten. Daarom moeten snacks bij de dagelijkse portie voer worden gerekend.
Hoofdoorzaak 2: lagere energiebehoefte
In principe heeft een jonge kat (jonger dan twee jaar) een grotere energiebehoefte dan volwassen of oude katten. De energiebehoefte van individuele katten kan echter zeer verschillend zijn.
Dit maakt een exacte schatting van de vereiste hoeveelheid voer best lastig. Vaak worden voedingspatronen en -hoeveelheden niet aangepast aan de veranderende behoeften en wordt een kat steeds zwaarder.
Bovendien heeft een kat die te dik is minder calorieën per kilogram nodig (44 kilocalorieën per kilogram) dan een kat met een normaal gewicht (56 kilocalorieën per kilogram) of een zeer lichte kat (63 kilocalorieën per kilogram). Hiermee moet rekening worden gehouden, vooral bij een dieet om af te vallen.
Hoofdoorzaak 3: castratie
Nog een oorzaak voor overgewicht bij katten is een castratie. Een gecastreerde kat neigt naar een grotere eetlust, minder lichamelijke activiteit en een veranderd vergehalte. Daardoor is de energiebehoefte van katten na castratie ongeveer 30%. Als de hoeveelheid voer niet wordt verminderd, lopen katten een drie keer hoger risico overgewicht te ontwikkelen dan niet-gecastreerde katten.
© mariesascha / stock.adobe.com
Ziektes als oorzaak voor gewichtstoename
Behalve alle andere oorzaken die door de omgeving en het baasje kunnen worden beïnvloed, moet je ten eerste mogelijke ziektes als veroorzakers van overgewicht bij je kat uitsluiten. Raadpleeg hiervoor de dierenarts.
De onderstaande ziektes kunnen ertoe leiden dat je kat te dik wordt.
-
Ziekte van Cushing (Hyperadrenocorticisme)
De ziekte van Cushing is een aandoening aan de bijnierschors. De bijnieren produceren dan te veel cortisol. Dat leidt tot een verhoogde eetlust, terwijl de kat minder zin heeft om te bewegen en traag wordt. Beide symptomen leiden tot vetophopingen die door de ziekte voornamelijk in de buik worden opgeslagen. Betroffen katten hebben een dikke, hangende buik terwijl de rest van het lichaam vaak zeer slank blijft.
-
Acromegalie
Deze hormonale ziekte wordt veroorzaakt door een vergroting van of tumor in de hypofyse, een klier onderaan de hersenen. Die klier maakt daardoor te veel groeihormonen aan. Daardoor zijn de botten, interne organen en het bindweefsel groter dan normaal. Bij katten is dit te herkennen als een relatief grote en brede kop en poten die steeds groter worden. Daarnaast veroorzaken de groeihormonen in bijna alle gevallen een insulineresistentie en dus een secundair diabetes type 2. Deze vorm van diabetes is moeilijk met insuline onder controle te houden. Dit leidt tot een grotere eetlust en dus gewichtstoename.
-
Hypothyreoïdie
Door deze ziekte worden er te weinig schildklierhormonen geproduceerd. Ze zijn verantwoordelijk voor de celfunctie en dus de stofwisseling van een kat. Door het hormoontekort werken de cellen te langzaam en verbruiken ze minder energie. Daarnaast wordt de kat traag en beweegt minder. Hypothyreoïdie bij katten is zeer zeldzaam.
Behalve hormonale ziektes bestaan er nog andere ziektes die vanwege een sterk verminderde activiteit indirect kunnen leiden tot gewichtstoename. Helaas beïnvloedt overgewicht deze ziektes negatief waardoor de kat in een vicieuze cirkel terechtkomt. Bij hartziekten en aandoeningen aan de luchtwegen leidt dit vaak tot vermoeidheid en zwakte.
Bij een bestaande aandoening als artrose of artritis kan het zijn dat een kat door de pijn niet veel wil bewegen. Vaak merkt het baasje helaas echter niet dat zijn kat gewrichtsproblemen heeft.
Medicatie
Voor sommige ziektes zijn medicijnen nodig die leiden tot een verhoogde eetlust en dus kunnen leiden tot gewichtstoename. Hieronder vallen in de eerste plaats anti-epileptica, glucocorticoïden en progestagenen (medicijnen om de krolsheid te onderdrukken).
Gevolgen voor katten met overgewicht
Overgewicht is een ziekte die uiteindelijk leidt tot verdere complicaties. Katten met overgewicht hebben door de gevolgen en daaruit ontstane ziektes een kortere levensverwachting dan katten van hetzelfde ras met een normaal gewicht.
Kat is te dik: risico op diabetes mellitus en glucoseintolerantie
Obesitas is bij katten een van de grootste risicofactoren voor diabetes mellitus. Het betreft diabetes type 2 vanwege een insulineresistentie. Het lichaam produceert dan wel genoeg insuline, maar dit heeft geen effect meer op de stofwisseling.
Katten met diabetes hebben vaker een neiging tot veel snoepen en zijn tegelijkertijd moe en traag. Dit leidt tot nog meer gewichtstoename. Door een streng dieet en afvallen kan diabetes mellitus type 2 worden verbeterd of zelfs helemaal verdwijnen.
Idiopathische hepatische lipidose
Leververvetting ontstaat als katten, en met name katten met overgewicht, nauwelijks of helemaal niet meer eten. De stofwisseling lost dan vetten uit de vetopslag op. Katten kunnen deze vetten dan echter niet in energie omzetten. Het vet wordt daardoor opgeslagen in de levercellen. De lever kan niet meer normaal werken en dit leidt tot leverfalen.
Een kat die te dik is en die meerdere dagen nauwelijks of niet meer eet moet naar de dierenarts. Leververvetting is een levensbedreigende aandoening die intensieve medische verzorging vereist.
Gewrichts- en bewegingsstoornissen
Overgewicht leidt bij katten vaak tot onderschatte problemen met het spier- en skeletstelsel.
Bij volwassen katten met overgewicht leidt het verhoogde gewicht tot een overbelasting van de gewrichten en banden. De mogelijke gevolgen zijn artritis en artrose, met name bij de ellebogen en heupen.
Bij gewrichtspijn vertonen katten vaker een verminderde lichamelijke activiteit en langere rusttijden. Duidelijke verlammingen of uitingen van pijn krijgen baasjes daarentegen echter mee waardoor gewrichtsaandoeningen vaak helemaal onopgemerkt gaan.
Als een kat overgewicht heeft produceert het lichaam daarnaast meer ontstekingsmediatoren die wederom kunnen bijdragen aan voortgeschreden artritis. Het gevolg van deze gewrichtspijn is een verminderde bewegingsdrang en dus ook een lager energiegebruik. Dat leidt op zijn beurt weer tot gewichtstoename.
Kat is te dik: slechte vachtverzorging
Veel katten die te dik zijn hebben huidproblemen. Als een kat overgewicht heeft, wordt de bewegingsvrijheid aanzienlijk beperkt. Daarom kan de kat de gebruikelijke vacht- en huidverzorging niet meer goed uitvoeren. Dit leidt tot meer huidschilfers over het hele lichaam en vaak ook tot verontreinigingen van de ontlasting.
De ontbrekende hygiëne kan acné, verlies van de vacht en huidontstekingen tot gevolg hebben. Ernstige obesitas met bijna geheel ontbrekende beweging veroorzaakt daarnaast vaak decubitus (afgestorven en sterk ontstoken huid door te hoge druk).
Feline Lower Urinary Tract Disease (FLUTD)
Een kat die te dik is beweegt minder, drinkt minder en gaat minder vaak op de kattenbak. Daardoor zit de urine langer in de blaas en krijgt een hogere concentratie.
Er kunnen makkelijker urinekristallen worden gevormd. Dit verhoogt het risico op urinestenen aanzienlijk. Urinestenen veroorzaken chronische blaasontstekingen en kunnen een acute verstopping van de urinewegen veroorzaken. Een dergelijke verstopping is altijd een noodgeval en moet meteen behandeld worden!
Maag- en darmproblemen bij katten met overgewicht
Onderzoeken tonen samenhang aan tussen obesitas bij katten en het vaker optreden van diarree, IBD (Inflammatory Bowel Disease, ontstoken darm), aandoeningen aan de anaalzak en verstoppingen (obstipatie).
Deze ziektes worden niet rechtstreeks door zwaarlijvigheid veroorzaakt, maar zijn op hun beurt meestal het gevolg van secundaire ziektes door overgewicht. Gebrek aan lichaamsbeweging kan bijvoorbeeld leiden tot een trage darmwerking en dus tot constipatie.
Longaandoeningen
De grotere lichaamsmassa van katten met overgewicht leidt tot een hogere behoefte aan zuurstof. Bovendien wordt er vet in de borstholte opgeslagen. De vernauwde ademhalingsruimte en de grotere zuurstofbehoefte veroorzaken ademhalingsproblemen en kortademigheid. Een te dikke kat heeft een slecht uithoudingsvermogen en wordt sneller moe.
De kat wil niet meer zoveel bewegen en blijft door het lagere energieverbruik aankomen.
Kat is te dik: risico op cardiovasculaire problemen
Zwaarlijvigheid bij katten wordt in verband gebracht met het ontstaan of althans de progressie van hartziekten. Hoge bloeddruk is ook een van de negatieve effecten.
Bij een kat met overgewicht wordt overtollige energie overal in het lichaam als vet opgeslagen. Dit vet slaat zich ook infiltratief (binnendringend in de weefsels) op in organen zoals het hart of de lever.
Hierdoor wordt de werking van het hart beperkt. Daarnaast moet het hart ook een groter lichaam van bloed worden voorzien en tegen een grotere druk in de vaten werken. Op de lange termijn leidt dit tot hartschade en hartfalen.
Hoger verbruik van anesthesiemedicijnen en slechte wondgenezing
Vetweefsel slaat de narcose op waardoor er een grotere hoeveelheid nodig is. Tegelijkertijd wordt de afbraak van de geneesmiddelen in de lever en de uitscheiding via de nieren verstoord. In combinatie met de vaak verminderde longfunctie en cardiovasculaire problemen wordt een te dikke kat dus beschouwd als een patiënt met een hoog risico.
De verminderde bloedstroom door het lichamelijk weefsel verhoogt ook het risico op wondinfecties en genezingsproblemen tijdens de operatie.
Slecht immuunsysteem en meer tumoren
Als een kat te zwaar is, is het immuunsysteem zwakker. Daardoor is het dier vatbaarder voor infecties en andere ziekten. Bovendien zijn dieren met een te hoog lichaamsgewicht vaak gevoeliger voor warmte.
Daarnaast vermindert een te hoog lichaamsgewicht de mogelijkheid tot voortplanting. Zwangerschap is riskanter en de vernauwing van het geboortekanaal als gevolg van vetafzettingen maakt de geboorte moeilijker.
Tumoren komen ook veel vaker voor bij katten met overgewicht. Er schijnt bijvoorbeeld een verband te bestaan tussen zwaarlijvigheid en adenocarcinomen, lymfomen of plaveiselcelcarcinomen.
Tip: lijdt jouw kat aan overgewicht? Lees dan in dit artikel welk voer je je kat het beste kunt geven: Kattenvoer voor katten met overgewicht.
Tijdens mijn studie Diergeneeskunde en mijn PhD aan de Ludwig Maximilians-Universiteit in München deed ik veel kennis op over de verschillende afdelingen van diergeneeskunde. Sinds 2011 werk ik als dierenarts met veel verschillende dieren en ziekten. Het is mijn passie om mijn patiënten zo goed mogelijk te helpen en hun welzijn te bevorderen. Ik doe graag samen met mijn hond aan hondensport en vind het ook leuk om mijn kennis als dierenarts door te geven.
Feedback
Was deze informatie nuttig?
Onze meest behulpzame artikelen
3 min
2k
Kattenleeftijd
Het is algemeen bekend dat de leeftijd van een hond gemakkelijk kan worden afgeleid: één hondenjaar staat gelijk aan zeven mensenjaren, waarbij ook hier het ras en het gewicht van de hond belangrijk zijn. Hoe oud kunnen katten nou worden? Vanaf welke leeftijd worden katten beschouwd als oudere katten? In dit artikel lees je alles over kattenleeftijd.
4 min
234
Wormen bij katten
Wormen bij katten zijn een akelig hoofdstuk in het leven van een kat, en van zijn of haar baasje. Helaas komen de meeste kattenvrienden (figuurlijk) met wormen in aanraking – vooral als jouw kat vrij door de buurt mag dwalen. Maar ook binnenkatten kunnen wormen oplopen door verontreinigd voer.
4 min
175
Krolsheid bij katten
De voorplantingscyclus van de kat onderscheidt zich essentieel van die van de mens. Veel levensfasen van een kat zijn daarom een beetje raadselachtig voor ons. Wij weten niet hoe we ons moeten gedragen en hoe we ons huisdier kunnen helpen. Daarbij hoort ook de tijd waarin de kat ontvankelijk is om zwanger te worden, de zogenaamde ´krolsheid`. Als de kat krols is, kan je verschillende soorten gedrag herkennen, zoals het typische rollen op de grond. In dit artikel lees je dus alles over krolsheid bij katten.